معرفی سیستم اطفاء حریق CO2

سیستم اطفاء حریق CO2

کربن دی‌اکسید یا CO2 یک گاز بی‌رنگ، بی‌بو و نارسانای الکتریکی است که اثری از خود به جا نمی‌گذارد. به این معنی که ابزار و وسایل حساسی که در معرض سیستم اطفاء حریق CO2 قرار بگیرند، خطری تهدیدشان نمی‌کند و همین مسئله گویای میزان کم خرابی و خسارت در اثر استفاده از سیستم اطفاء حریق CO2 است.

استفاده از تجهیزات سیستم‌های اطفاء حریق مختلف، به دلیل تفاوت فضاهایی است که حریق در آن‌ها رخ می‌دهد. به عنوان مثال، فضایی که انسان در آن حضور دارد با فضایی که پر از دستگاه‌های الکترونیکی، کامپیوترها و سرورهای اطلاعاتی است نیاز به نوع متفاوتی از محافظت در برابر آتش دارد. فضاهایی هستند که استفاده از آب برای مهار آتش، خودش یک خسارت و خرابی جداگانه محسوب می‌شود به همین دلیل سیستم‌های اطفاء حریق بدون آب از جمله سیستم اطفاء حریق CO2 برای این فضاها (به عنوان مثال کتابخانه‌ها، دیتاسنترها و…) استفاده می‌شود.

چند نوع سیستم اطفاء حریق اتوماتیک بدون آب وجود دارد. در اتاق‌های سرور و فضاهایی که به طور معمول پرسنل در آن فعالیت می‌کنند، معمولا از سیستم‌های اطفاء حریق پاک استفاده می‌شود. اما در فضایی که پرسنل کمی حضور دارند یا به طور کلی شخصی در محل حضور ندارد، معمولا سیستم CO2 مورد استفاده قرار می‌گیرد. این موارد شامل سیستم اطفاء حریق نیروگاه‌ها، اتاق ژنراتور،  اتاق‌های ذخیره سازی مایع قابل اشتعال و ماشین آلات صنعتی بزرگ است.

اگرچه این سیستم در مهار آتش بسیار موثر عمل می‌کند اما برای سلامت افراد حاضر در محل خطر ایجاد می‌کند به همین دلیل معمولا در فضاهای بدون حضور افراد به کار می‌رود.

سیستم اطفاء حریق CO2 چطور آتش‌سوزی را مهار می‌کند؟

آتش برای ادامه سوختن نیاز به اکسیژن، ماده‌ی سوختنی و گرما دارد. با حذف یکی از این سه عنصر، آتش می‌تواند مهار یا خاموش شود. در حالی که برخی از عوامل اطفاء حریق، گرما را از این چرخه کم می‌کنند، یک سیستم اطفاء حریق CO2 اکسیژن را برای مهار کردن آتش حذف می‌کند. وقتی که سیستم اطفاء حریق اتوماتیک، به وسیله‌ی دتکتورها وجود دود یا آتش را تشخیص می‌دهد، سریعا عامل دی اکسید کربن را در فضای مورد حفاظت می‌پراکند. افزایش سطح دی اکسید کربن و متعاقبا کاهش اکسیژن باعث مهار آتش سوزی و سپس خاموش شدن آن می‌شود.

کپسول‌های آتش‌نشانی حاوی CO2 هم عملکردی شبیه به همین سیستم‌های اتوماتیک دارند. گاز کرین دی اکسید در این کپسول‌ها به صورت مایع نگه‌داری می‌شود و هنگامی که ضامن کپسول برداشته شده و دسته‌ی آن فشار داده می‌شود، CO2 به صورت گاز از این مخزن خارج می‌شود. این موضوع باعث می‌شود دی اکسید کربن با سرعت بسیار زیادی به بیرون پاشیده شود، به دلیل همین سرعت، استفاده از سیستم CO2 در سیستم‌هایی که چیپ (تراشه)های الکترونیکی در فضا وجود دارد به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود.

برخلاف سیستم اطفاء حریق اتوماتیک فوم و سیستم‌‌های آبی، سیستم CO2 از طریق سرد کردن آتش عمل نمی‌کند به همین دلیل در آتش‌سوزی هایی که عامل جامد اشتعال پذیر دارند، نمی‌تواند تاثیرگذاری قابل توجهی داشته باشد.

یک سیستم CO2 تا چه حد برای انسان خطرناک است؟

سالیانه صدها سیستم اطفاء حریق گاز CO2 در سراسر دنیا نصب می شوند. ولی متاسفانه تعدادی از انسان ها نیز جان خود را بر اثر تخلیه این سیستم ها و تنفس گاز سمی CO2 از دست می دهند. در غلظت ۷٫۵٪ CO2 می‌تواند باعث آسیب به سلامتی به انسان شود. اکثر سیستم‌های اطفاء حریق CO2 با غلظت ۳۴% برای محافظت کامل از یک فضای مشخص طراحی می‌شوند. با توجه به خطرات ناشی از CO2، سیستم‌های اطفاء حریق CO2 نیاز به دستگاه های ایمنی خاصی برای حفاظت از پرسنل اطراف یا نزدیک فضاهای محافظت شده دارند.

یکی از ابزارهای ایمنی آژیر پنوماتیک است که افراد نزدیک یا حاضر در محل را از تخلیه‌ی گاز CO2 در محل مطلع می‌کند. برای هرچه کمتر کردن احتمال بروز آسیب، ضروری است که پرسنل حاضر در محل را به خوبی از خطرات سیستم اطفاء حریق CO2 مطلع کنیم و آن‌ها را برای حفاظت از خودشان در زمان تخلیه‌ی گاز CO2 آموزش دهیم.

یکسری موارد ایمنی براساس استاندارد  NFPA12 مشخص شده است که احتمال خطر را به حداقل برساند. این اقدامات شامل موارد زیر است:

• وجود تابلوهای هشدار دهنده و آموزشی در مبادی ورودی و داخل زون های اطفاء حریق که افراد را متوجه خطر و مطلع به مسائل ایمنی نماید.
• وجود هشدارها، آژیرها و پیامهای سمعی و بصری کافی در داخل زونهای اطفاء حریق، تا به افراد جهت تخلیه سریع مکان در مدت زمان تاخیر سیستم، اخطار داده شود.
• وجود مسیرهای خروج و پله های فرار مناسب و کافی، بدون موانع و با روشنایی کافی.
• استفاده از درب های خود بسته شو، به بیرون باز شو و دودبند در مبادی خروجی
• وجود علایم و تابلوهای خروج که ضامن تخلیه سریع و ایمن افراد به محلی امن باشند.
• بستن اتوماتیک کلیه دریچه ها، درب ها، پنجره ها و کانالها قبل از تخلیه گاز CO2 تا از نشت گاز CO2 به مناطق دیگر جلوگیری شود.
• قطع سیستم تهویه مطبوع و بستن اتوماتیک دمپرهای مربوطه.
• وجود علائم، تابلوهای هشدار دهنده و آژیرهای خطر در محلهای ورود که از داخل شدن افراد به محل تخلیه گاز قبل از تهویه کامل خودداری شود.
• در نظر گرفتن راهکاری سریع و مناسب جهت تهویه و خارج نمودن گاز CO2 از زون مورد نظر پس از اتمام عملیات اطفاء حریق.
• در نظر گرفتن راهکاری سریع و مناسب جهت نجات دادن افرادی که ممکن است در داخل زون اطفاء حریق گیر افتاده باشند. عملیات نجات می بایست توسط افراد آموزش دیده و متخصص به همراه دستگاه تنفسی صورت پذیرد.
• توجه کافی به مناطق مجاور که امکان نشت گاز به آنها وجود دارد، به ویژه مناطقی که پایین تر از زون اطفاء حریق قرار دارند زیرا گاز CO2   ۵/۱ برابر از هوا سنگین تر است و تمایل به نشت به سطوح پایین تر دارد.

توصیه دیگری که استاندارد NFPA12دارد این است چون گاز دی اکسید کربن یک گاز بی بوست، در هنگام تخلیه، به گاز CO2 یک ماده بو دار کننده مانند عصاره کاج اضافه شود تا تمامی افراد به محض استشمام این بوی متمایز، متوجه وجود گاز CO2 در اطرافشان شده و فورا به مکانی امن بروند. نام این وسیله Odorizer یا بودار کننده است. البته استفاده از دتکتور گاز دی اکسید کربن یا دتکتور گاز اکسیژن نیز برای هشدار وجود گاز CO2 مفید است.